In de voetsporen van vroeger: Een verhaal van Ad Borsboom

Het was 26 september 1944. Mijn ouders, samen met 30.000 andere Kerkradenaren, begonnen aan een zware en onzekere reis die hen zou leiden naar Beek. De Duitse bezetter had het bevel gegeven om de inwoners van Kerkrade te evacueren. Te voet, per fiets, met kinderwagens en kruiwagens, moesten ze dwars door de vuurlinie trekken richting bevrijd gebied. Een tocht van pijn, angst en hoop.

Tachtig jaar later, op deze zelfde datum, besloot ik samen met mijn vrouw Elfrida deze tocht opnieuw te maken. Natuurlijk, wij wandelden in een andere tijd onder andere omstandigheden, maar we wilden het geheugen van deze dramatische gebeurtenis levend houden. En het voelde als een eerbetoon aan mijn ouders, die destijds als jonge mensen deze verschrikkelijke dagen meemaakten.

Onze wandeling begon in de buurt van het treinstation Chevremont, waar we aankwamen in de regen. Op diezelfde ochtend, 80 jaar geleden, moesten mijn ouders en duizenden anderen hun huis en haard verlaten. Geconfronteerd met de angst en onzekerheid van die tijd, startten wij ons eigen pad, eerst richting Kerkrade Centrum. Het was stil, wetende wat de mensen destijds hadden doorstaan. In de St. Lambertuskerk staken we een kaarsje aan en bezochten we het bescheiden monument aan de Gruppellostraat, een stille getuige van de massale evacuatie.

De eerste dag van onze tocht bracht ons naar Ubachsberg. De route was goed te volgen, hoewel de omstandigheden van de evacuatie van toen levensgevaarlijk waren. Beschietingen, landmijnen, en granaten dwongen de evacuees vaak om plat op de buik in de modder te duiken. Het was onmogelijk om ons volledig in te leven in wat zij hadden doorgemaakt, maar het was wel een herinnering aan de pijn en angst die deze tocht met zich meebracht.

In Kasteel Imstenrade namen we even rust en bespraken we de verhalen die we hadden gelezen in het boek Kerkrade Evacueert. Terwijl wij genoten van het uitzicht op het groene Limburgse landschap, was het moeilijk om ons voor te stellen dat dit ooit een oorlogsgebied was, waar elke stap het leven van velen in gevaar bracht.

De tweede dag naar Beek was intens, met regen en modderige paden. We maakten een tussenstop in Schimmert, waar we in de plaatselijke kerk even rust namen. Het contrast tussen de luxe van ons eigen verblijf in een hotel en de zware omstandigheden van de evacuatie was groot, maar de vermoeidheid die we voelden, bracht ons dichter bij het besef van wat de evacués destijds hadden meegemaakt.

Toen we Beek binnenkwamen, dachten we na over de hulp en gastvrijheid die de evacuees hier ontvingen. Zoals beschreven in het Limburgs Dagblad van 14 oktober 1944, bood Beek huisvesting, voedsel, kleding en zelfs speelgoed aan de families die alles achterlieten. In die tijd was de gemeenschap een toevluchtsoord voor de uitgeputte mensen, net zoals wij, na onze 40 kilometer lange wandeling, uitrustten in een comfortabel hotelbed.

We zochten naar de Stationsstraat, waar mijn ouders tijdens de evacuatie werden opgevangen in de zaal van Café Bessems. Hoewel dit café niet meer bestaat, voelde het goed om in de buurt te zijn. Het was een eerbetoon aan de mensen die die verschrikkelijke dagen overleefden en het begin van hun herstel markeerden.

Deze reis heeft me veel geleerd. Vooral de vraag hoe het moet zijn geweest voor mijn moeder, die zeven maanden zwanger was toen ze deze tocht maakte. Ondanks de zware omstandigheden sprak ze nooit over haar lijden, behalve over de goede opvang in Beek en Ubachsberg. Het was een van de manieren waarop mijn ouders hun eigen traumatische ervaring verwerkten met positiviteit en vooruit kijken. De zware dagen achter zich laten en niet te veel belasten met het verleden.

Het was een pelgrimage, een manier om mijn ouders en al die andere evacués te eren. 80 jaar later is hun geschiedenis nog steeds voelbaar. En hoewel de wereld sindsdien zoveel is veranderd, blijft hun verhaal een belangrijk onderdeel van de Limburgse geschiedenis en identiteit.