INRI - kom je overal tegen

De Latijnse letters INRI op het kruis betekenen Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum. In onze taal: Jezus van Nazareth, Koning der Joden. De gekruisigde Christus dus. Een tekst die de Romeinen overigens bij wijze van spot op zijn kruis aanbrachten.

Een wandeling in Zuid-Limburg zonder weg- of veldkruis is als een maaltijd zonder glas wijn. Niet compleet. Het kruis hoort erbij. Zeker op kruisingen van landwegen. Kruis op kruis zo te zeggen. Telkens weer moeten wij stervelingen er aan herinnerd worden dat Christus aan het kruis is gestorven. Voor ons, wordt er dan vaak bij geschreven. Ook niet of minder gelovige passanten moeten eraan geloven.

Het mooist vind ik persoonlijk goed onderhouden gietijzeren veldkruisen, maar er zijn ook fraaie houten en stenen exemplaren. Een stenen wegkruis moet wel door weersinvloeden van eeuwen zijn aangetast. Hoe rijker de persoon die een kruis plaatste, hoe rijker het is uitgevoerd. Let er bij het passeren op of de Christusfiguur aan het kruis zijn hoofd wel op de rechterschouder legt. Ligt het hoofd op de linkerschouder, dan spreken mensen vaak van een Verkeerde Lieve Heer. Die bestaat dus ook.

Er bestaan nogal wat verschillende kruisen. Het algemene wegkruis wordt devotiekruis genoemd. Maar het kan ook vroomheidskruis heten. Dat is een kruis dat uit dankbaarheid geplaatst wordt, zoals bijvoorbeeld een boerderijkruis of een processiekruis. Ook het hagelkruis hoort in deze categorie. Dat staat op een kruispunt om onweer- en hagelschade af te weren. Verwar het vroomheidskruis niet met het memoriekruis. Dat kruis gedenkt een heuglijke gebeurtenis, zoals een geboorte, of juist een noodlottige gebeurtenis, zoals een ongeval of moord. Een kruis op de plek van een moord wordt ook wel moordkruis genoemd. En elk moordkruis is een kruis met een verhaal.

Een bekend moordkruis staat op een kruising van wegen in Mechelen. Het is opgedragen aan Maecke Koeckarts die op 8 augustus 1653 werd vermoord, omdat ze niet kon kiezen tussen twee broers die verliefd op haar waren. Ze besloot dat de broer die het eerst een gouden ring om haar vinger zou schuiven met haar mocht trouwen. Een broer kocht meteen een gouden ring en vroeg Maecke ten huwelijk. Toen de andere broer dat hoorde werd hij zo kwaad dat hij zijn geliefde Maecke vermoordde om haar niet kwijt te raken aan zijn broer. Of het waar is weten we niet, maar de passerende wandelaar wordt met dit kruis nog steeds gevraagd om te bidden voor de zielenheil van de vermoorde jonge vrouw. Er zijn meer moordkruisen te vinden. Zo kun je in Eckelrade wandelend langs het moordkruis voor de ziel zaliger Matieu Wijnands komen. Hij kwam op 7 maart 1859 op 28-jarige leeftijd om het leven. Vermoord door notariszoon Frans Brouwers uit Gronsveld na een onenigheid over een meisje. Volgens de kruistekst was Matieu geen dronkaard noch godslasteraar. U ziet, zinloos geweld is van alle tijden!

Elk ouder kruis dankt zijn bestaan aan een omstandigheid in het verleden. Kruisen plaatsten onze katholieke voorouders omdat zij vanuit hun geloof aankeken tegen de goede en de slechte gebeurtenissen. Wegkruisen zijn onroerende tekens van hun vroomheid. En omdat er veel blijde of droeve gebeurtenissen zijn in een mensenleven, zijn er heel wat wegkruisen te vinden langs ’s Heren wegen in Zuid-Limburg. Vaak staat bij een veldkruis een boom of een groepje bomen. Opvallend vaak zijn dat linde- of kastanjebomen.

Regelmatig worden wegkruisen versierd met een bloemenkrans. Meestal rond feestdagen zoals Pasen. Is het geen krans, dan staat er wel een vaasje verse bloemen voor zo’n antiek kruis of een bakje met bloeiende viooltjes. Wij wandelaars hebben altijd wel even aandacht voor zo’n wegkruis. Daarvoor zijn wij langzaam genoeg. Soms staan we er even bij stil. Wie dat wil bidt dan een schietgebedje – de naam zegt het al een snel kort doeltreffend gebed – of slaat tijdens het passeren een kruisteken. Vroeger zag je mannen hun hoed afnemen bij het passeren van een wegkruis. Bij wijze van groet. Of dit ook met petten gebeurt is mij niet bekend. Ik heb het nog niet gezien dat een wandelaar petje-af-petje-op doet bij een wegkruis.

Soms staan teksten op zo’n kruis. Zoals Heer zegen mijn weg verder, speciaal gevraagd door ons wandelaars. Of deze helderziende tekst in het Limburgs dialect: Ich wis das te kaoms, ik wist dat je zou komen. Christus aan het kruis wordt ook voor politieke zaken gebruikt. Zoals tegen de afgraving van het Plateau van Margraten. Op een gietijzeren wegkruis in Wolfhuis staat te lezen: De Sint-Pietersberg kon ik niet beschermen, maar over het plateau zal ik mij ontfermen. Als dat geen statement is. Je kunt soms ook een symbool zien aan een wegkruis. Zoals een duif die de heilige Geest symboliseert. Of gewoon simpel de letter M. Die staat niet voor de M16-baas van James Bond, maar voor Maria. Dat woar de Mam van d’r INRI.